Het golvende bladerdak van Sonsbeek
Verhalen van Sonsbeek #5
Op het hoogste punt in park Sonsbeek bevindt zich een toren die menig bezoeker tot verrukking brengt. Een mooie plek om stil te worden…
Maar stil blijven lukt niet met al dat moois om naar te kijken. Beklim je de toren met zijn 140 wenteltreden, dan aanschouw je een breed panorama over de wijde omgeving, van Doesburg tot aan Tiel. Een duik in de geschiedenis van dit bijzondere monument.
Het Belvideer van Sonsbeek werd door Albert Coers gebouwd met de stenen van het vervallen landhuis Den Waterberg. Zijn opdrachtgever was Baron van Heeckeren van Enghuizen, toenmalig eigenaar van landgoed Sonsbeek. Hij moet trots zijn geweest de opdracht voor de bouw te geven, want de toren vormde een schitterend sluitstuk op de grote veranderingen die hij liet aanbrengen in zijn pas verworven landgoed. De baron ging met zijn tijd mee en liet alles in de zogenaamde landschapsstijl omvormen, waarvoor hij inspiratie opdeed in het buitenland. Sonsbeek achtte hij daarvoor zeer geschikt, en een uitkijktoren paste ook geheel in deze stijl. Een vorm van romantiek waarmee de bezoeker zich feitelijk kan losmaken van de aarde.
Uit oude reisverslagen weten we dat de baron de eerste gasten naar boven moet hebben geleid:
Een fraaije wenteltrap van honderd vijftien treden voert naar een sierlijk vertrek in deszelfs bovenste gedeelte en naar het met eene balustrade omgeven platte dak. Van dáár ziet men de stad’, ja den ganschen omtrek, met al deszelfs hoogten en laagten, als eene uitgestrekte vlakte voor zich liggen… (Nijhoff 1828)
Groot was de aanloop toen de Belvédère als gemeentelijke bezit voor het eerst haar poorten opende op 29 juli 1900. Maar liefst 3600 personen gingen in een maand omhoog tegen betaling van 10 cent (ca. 5 euro). De opbrengst was vooraf bepaald om aan armenzorg te besteden. Aangezien niet iedereen die prijs kon betalen besloot men de toegang te verlagen op zondagen. Een kaartje bij de torenwachter kostte daarna nog maar 2,5 cent. Dit zette aan tot grotere bekendheid en veel bezoek werd er daarna nog welkom geheten op de zondagen.
Maar wat te doen met de bomen op het landgoed die het zicht vanuit de toren steeds meer belemmerden? Gemeentewerken had het kappen ervan in die tijd niet nodig geacht. Pas na 50 jaar werd een plan gemaakt om de toren alsnog met 7 meter te verhogen. De Provincie vond die plannen financieel nog iets te wild, waardoor de verhoging pas 3 jaar later uitgevoerd kon worden. Doorslaggevend was het argument ‘uitkijkpost in het kader van de burgelijke verdediging’. Onder dreiging van de Koude Oorlog werd alsnog de goede daad verricht. Het dak werd verwijderd en daarbovenop kwam een rechte verhoging. De Belvédère is daarna qua uiterlijk niet meer veranderd.
Nu we minstens weer een halve eeuw verder zijn vragen we ons af hoe het verder moet. Die beuken zijn inmiddels weer bij en lijken de hemel te willen aanraken…
Kom je ook eens boven kijken op het mooiste dakterras van de stad? In de zomermaanden is de toren iedere zondag geopend voor bezoekers, waar een team van vrijwilligers je nog steeds welkom heet. Entree is tegenwoordig gratis en een gift wordt op prijs gesteld.